مهدیه پاکروان , گروه پژوهشی پویافکر، تهران، ایران
سعید طاوسی مسرور ، استادیار فلسفه و کلام دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

مقاله پژوهشی

ابوسهل نوبختی(311ق) از متکلمان برجستهٔ شیعه در دورهٔ غیبت صغراست. محمد بن ‌اسحاق ندیم دربارهٔ اعتقاد ابوسهل به وفات امام دوازدهم ادعایی کرده که این مقاله به بررسی آن پرداخته است. ندیم، ابوسهل را یکی از بزرگان شیعه دانسته و به وی عقیده‌ای نسبت داده که با باور رایج شیعه دوازده‌امامی مبنی بر زنده بودن امام مهدی مغایر است. وی بعد از معرفی ابوسهل به‌عنوان یکی از کبار علما و فضلای شیعه که در محضرش جماعتی از متکلمان حضور می‌یافتند، می‌نویسد: وی معتقد بود: محمد بن ‌الحسن امام است، ولی در غیبت درگذشته و پسرش به جای او امر امامت را عهده‌دار می‌شود. پژوهش پیش رو با رویکرد انتقادی و تحلیل آراء مطرح‌شده دربارهٔ این ادعا، آن را نقد کرده است. نتایج با بررسی مواردی همچون جایگاه والای ابوسهل در میان متکلمان شیعه، تفرد قول ندیم، اقوال محققان غربی، مکتوب باقی‌مانده از ابوسهل و سکوت سایر منابع دربارهٔ این عقیده نشان می‌دهد که دلایل کافی برای پذیرش این ادعا وجود ندارد. با ارائه و تحلیل فرضیات جایگزین (یعنی تقیه، تغییر اعتقاد، خطای ندیم و الحاق به کتاب الفهرست)، احتمال خطای ندیم یا الحاق، قوّت می‌گیرد. اهمیت این پژوهش نه‌تنها در بررسی دیدگاه شخصی ابوسهل، بلکه در زمینه‌سازی برای درک بهتر تاریخ اندیشهٔ شیعه و شکل‌گیری اعتقادات شیعه دوازده‌امامی است.

جهت دانلود مقاله کلیک کنید