مژگان آهنگر داودی / پژوهشگر مطالعات اسلامی، گروه پژوهشی پویا فکر
ناهید حسین نتاج / کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهرا و پژوهشگر گروه پژوهشی پویافکر
فتحيه فتاحی زاده / استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهرا

پذیرش در دو فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث
تاریخ پذیرش: تابستان 1400

آیه 34 سوره نساء با توجه به این‌که مباحث مربوط به قوامیت مرد برای زن و نیز راهکارهای مواجهه با نشوز زن در آن مطرح شده‌است، بطور ویژه ای مورد توجه مفسران و عالمان اسلامی بوده‌است. روایتی وجود دارد که بسیاری از مفسران آن را به عنوان شأن نزول آیه در نظر گرفته و مفاهیمی چون (قوامیت) و (ضرب) در آیه را با توجه به این سبب نزول معنا و تفسیر کرده‌اند. در این نوشتار، نسخه‌های مختلف این روایت با استفاده از روش تحلیل اسناد- متن بررسی شده‌است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که عبارت پردازی این روایت متأخر است و متقدم‌ترین نسخه آن متعلق به اواخر قرن اول و از حسن بصری می‌باشد. موضوع مورد نظر مفسران متقدم در بیان این روایت، بحث قصاص زوجین بوده که تحلیل آن وابسته به مفهوم (قوامیت) است. این روایت با چنین عبارت پردازی‌ای در واقع به بیان سبب نزول قسمت (الرجال قوامون على النساء) پرداخته و به بحث (واضربوهن ) و تأیید یا انکار زدن زن مربوط نیست همچنین این روایت به دلیل متأخر بودن عبارت پردازی و اشکالات کلامی آن، نمی‌تواند به عنوان مبنا در تحليل آية 34 نساء قرار گیرد. از سوی دیگر، با توجه به بررسی روایات دیگری که به مفهوم قوامیت اشاره دارند به نظر می‌رسد واژه (قوام) با (راع) به معنی حفاطت همپوشانی معنایی بالایی دارد.

جهت دانلود مقاله کلیک کنید