یحیی صباغچی / استادیار دانشگاه شریف و ، پژوهشگر ارشد گروه پژوهشی پویافکر
مهدیه پاکروان / دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه الزهرا پژوهشگر ارشد گروه پژوهشی پویافکر

دو فصلنامه علمی (مطالعات قرآن و حدیث)، مقاله پژوهشی، سال چهاردهم، شماره دوم (پیاپی ۲8)، بهار و تابستان ۱4۰۰، ص 53-76

این پژوهش با دو رویکرد متن محور و زمینه محور که از الگوهای هرمنوتیک‌اند در صدد به چالش کشیدن قرائت مشهوری است که آیات آغازین سوره توبه را مجوز جهاد ابتدایی با همه مشرکان به جهت شرک ایشان می‌داند. در رویکرد متن محور نشان می‌دهد که امر به قتال به سبب رفتارهای خصومت آمیز و جنگ افروزانه مشرکان عهد شکن است؛ در این آیات، مشرکان به دو گروه عهدشکن و پایبند به عهد تقسیم شده‌اند. آیاتی که جنبه ایجاد رعب در بین مشركان دارد، صرفاً به تهدید کسانی می‌پردازد که بارها بر عهدشکنی خود پافشاری کرده‌اند. بنابراین امر به قتال در این آیات صرفاً واکنشی بوده است به دست انداز‌ ها و جنگ افروزی های عملی گروهي از مشركان، بدون اینکه عقيدة باطل آن‌ها کوچک ترین مدخلیتی در جواز جنگ داشته باشد، آیات این سوره نه تنها جهاد ابتدایی را تجویز نمی‌کند، بلکه نشان می‌دهند چه میزان از رفتارهای خصومت آمير گروه مقابل باید وجود داشته باشد تا مسلمانان مجاز به مقابله نظامی شوند. در رویکرد زمینه محور نیز فحص دقیق زمینه ها و بسترهای تاریخی نشان می‌دهند که به موجب این آیات هیچ مشرکی کشته نشده است و حتی بعد از ابلاغ این آیات، همچنان قبایلي مشرک بوده‌اند. این آیات باعث شکستن آخرین مقاومت‌های پایگاه‌های اصلی مشرکین شده است.

جهت دانلود مقاله کلیک کنید