یحیی صباغچی / استادیار دانشگاه شریف و ، پژوهشگر ارشد گروه پژوهشی پویافکر
مهدیه پاکروان / دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه الزهرا پژوهشگر ارشد گروه پژوهشی پویافکر

پذیریش در فصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث
تاریخ پذیرش: دوم اردیبهشت 1400

یکی از برداشت‌های رایج از عبارت قرآنی «اشدّاء علی الکفار» که متکی به نگاه‌های برخی مفسران است، تعبیر به خشونت، بی‌رحمی، قساوت و … در برابر کفار است. این برداشت می‌تواند منجر به تجویز رفتارهای خشونت آمیزی شود که مستند به قرآن تلقی می‌شوند، در حالی که پذیرش تجویز خشونت ورزی نسبت به غیر هم کیش آسان نیست و نیاز به بررسی جدی دارد.
این مقاله ضمن بررسی تفاسیری از قرون مختلف، به تحلیل انتقادی این برداشت پرداخته و در نهایت با تکیه بر واکاوی واژگانی و سایر دلالت‌های قرآنی و عقلی به دنبال ارائه تفسیری راهگشا برای این آیه است. واکاوی این واژه و نیز لغات متشابه آن نشان می‌دهد که «شدة» با لغاتی که بار خشونتی دارند هیچ اشتراک معنایی ندارد. به علاوه در نقد برداشت مذکور، دلایل قرآنی و کلامی نیز می‌توان ارائه داد، از جمله توصیفات قرآن دربارۀ پیامبر و صلح طلبی او، ویژگی جهانی بودن دین اسلام و نیز استلزام تعامل با کفار به هدف هدایتگری. حاصل این بررسی‌ها ما را به تفسیری صحیح‌تر رهنمون می‌کند. واژه «شدۀ» به معنای صلابت و اعم از آن است. مومنان در برابر کافران استوار و نفوذناپذیرند. این معنا با مقاوم بودن سازگار است و نه مهاجم‌بودن. این معنا با مثلی از انجیل که در ادامه آیه آمده نیز هماهنگ است. دانه‌ای که جوانه می‌زند و قوت و کثرت و بالندگی آن موجب شگفتی کشاورز می‌شود. این مطلب وقتی با مفهوم «اشداء علی‌الکفار» پیوند می‌خورد، استحکام، صلابت و نفوذ‌ناپذیر‌بودن مومنان را بهتر تفسیر می‌کند.

جهت دانلود مقاله کلیک کنید