فتحیه فتاحی زاده / استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهرا دانشگاه الزهرا
ناهید حسین نتاج / کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهرا، دانشگاه الزهرا و پژوهشگر گروه پژوهشی پویافکر
فریده امینی / پژوهشگر پسادکترا علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه الزهرا، دانشگاه الزهرا

دو فصلنامه علمی – پژوهشی پژوهش دینی

شماره ۴۰، بهار و تابستان ۱۳۹۹

ص ۱۲۹- ۱۷۶

واژه ضرب از جمله واژه‌های پیچیده در زبان عربی است که به زعم برخی از قدیمی‌ترین لغویان متقدم برای جميع اعمال به کار‌ می‌رود. از این رو فهم دقیق مفاهیم ضرب در قرآن و دستیابی به لایه‌های معنایی آن نیازمند انجام مطالعه‌ای روشمند است، معناشناسی ساختاری یکی از روش‌های مطالعات قرآنی است که به استخراج معنای نهفته در متن با در نظر گرفتن شبکه‌ای از روابط مفهومی‌ می‌پردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط همنشین و جانشین و با رویکرد ساخت‌گرا در صدد کشف مؤلفه‌های معنایی (ضرب) است. تلاش شده است با تحلیل معنایی واژگانی که در یک حوزه معنایی با ضرب قرار دارند و در دو محور همنشینی و جاشینی، جایگاه معنایی ضرب در قرآن تبیین شود. مؤلفه‌های معنایی ضرب، که از طریق روابط همنشین به آن دست یافته شد عبارتند از: اتصال، پیوستن، بستن، ترک کردن، روی گردانیدن، به هم پیچیدن، آشکار شدن، احاطه کردن و نیز فعلی همراه با بروز و ظهور خارجی، قدرت، سنگینی و ایجاد اثر و تغيير. همچنین مؤلفه‌های معنایی رفتن، پریدن، ترک کردن، روی گرداندن، احاطه، پوشاندن، بهم فشردن و درهم پیچیدن از طریق محور جانشینی “ضرب” قابل دستیابی هستند.

جهت دانلود مقاله کلیک کنید