دکتر غلامحسین زرگری نژاد /  استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران

مهدیه پاکروان / دانشجوی دکترای دانشگاه الزهرا و پژوهشگر ارشد گروه پژوهشی پویافکر

فصلنامه علمی – پژوهشی تاریخ دوره 14، شماره 53

تابستان 1398، صفحه 82-58

برخی بر آنند که چون پیامبر (ص) در مدینه مستقر شد و حامیانی در کنار خود یافت، فرصت را مناسب دید که از مكيان انتقام بگیرد و بدین ترتیب حمله به کاروان های تجاری قریش آغاز شد. این نوشتار با محور قرار دادن دو مولفه یعنی انتقام‌ورزی در سیره نبوی و بررسی شاخصه‌هایی در بافت و سنن جامعه عرب به تحلیل انتقادی این هدف می‌پردازد. مبادرت به جنگ برای انتقام نیازمند بسترها و تدارکات اولیه است حال آنکه شرایط دشوار مسلمانان در ماه‌های اولیه بعد از هجرت، خود نیازمند تمهیداتی برای رسیدن به حداقل‌های یک جامعه پایدار بود، نه چنان که بتوانند راهی میدان رزم شوند. علاوه بر این سیره نبوی گویای چشم‌پوشی از انتقام در هنگام قدرت است حمله به کاروان ها بر اساس مولفه دوم نیز با چالش مواجه است. عرب برای تعاملات تجاری خود دارای قوانینی مانند پیمان‌های ایلاف بود که سبب رونق تجارت و امنیت بخشی می‌شد. پیامبر (ص) به عنوان یک مصلح اجتماعی نه تنها چنین قوانین مدنی و مطلوبی را زایل نکرد بلکه با تکیه بر بنیان‌های نیک اجتماعی به تغییر و ترمیم پرداخت. این تحقیق نشان می‌دهد که هدف بیان شده شاکله استواری ندارد و با زیر ساخت‌ها، داده‌ها و تحلیل‌های تاریخی ناسازگار است.

جهت دانلود مقاله کلیک کنید