عنوان مقاله

ریشه یابی فرقه شناختی و تطورسنجی روایات مجازات شیخین پس از ظهور در متون روایی شیعی

نویسندگان

مهدیه پاکروان  ،  علیمحمد ولوی ،  نصرت نیلساز

توضیحات

نشریه پژوهش نامه قرآن و حدیث » دوره 1401، شماره 31

(پاییز و زمستان 1401)

چکیده

نه روایت در بحارالانوار به مجازات و سوزاندن شیخین به دست قایم اشاره دارد. مساله این پژوهش تاریخ گذاری و ریشه یابی فرقه شناختی این روایات و نیز تطورسنجی آن هاست. بررسی منابع روایی فرق شیعی یعنی زیدیه، اسماعیلیه، نصیریه و دوازده امامی نشان می دهد که ریشه این گفتمان به حلقه های غالیان قرن دوم به بعد می رسد و شرح و تفصیل آن توسط خصیبی پیشوای نصیریان صورت گرفته است. افکار غالیانه، جریان شعوبی گری و عرب ستیزی در شکل گیری و فربه شدن این گفتمان نقش بسزایی داشته و اصل تبری از اصول کلامی امامی سبب راه یافتن این روایات به برخی منابع امامی شده است. در آثار متقدم امامیه این مجازات در قالب عباراتی موجز و مشابه فقط در انتهای دو روایت کمال الدین دیده می شود که تقطیع و تلخیصی است از آنچه پیش تر در میان غلات رواج داشته است. در إسناد هر دو روایات صدوق نام متهمان به غلو به چشم می خورد. دلایل الامامه – کتابی غالیانه و مجهول المولف- نیز روایاتی در این موضوع دارد که متاثر از الهدایهالکبری است. بحارالانوار با تکرار چندباره روایات غلات و امامیه بسامد روایت را بالابرده است. تکرار این روایات در منابع اخباریان قرن یازده و بعد از آن این موضوع را در منظومه فکری امامیه برجسته کرده، حال آنکه ریشه این روایات به غلات و نصیری ها می رسد. این تحقیق با روش تحلیل محتوا با طی کردن گام هایی چون جمع آوری داده ها، مقوله یابی و کدگذاری روایات، مقایسه کمی و کیفی آن ها و بررسی إسناد-متن روایات نتایج خود را ارایه داده است.

دانلود مقاله

جهت دانلود مقاله کلیک کنید

کلیدواژها

فرق شیعه ، غلات ، مجازات شیخین ، مهدی ، خصیبی ، نصیریه