مهدیه پاکروان / دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه الزهرا و پژوهشگر ارشد گروه پژوهشی پویافکر
زهرا سالاریان / کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم و پژوهشگر گروه پژوهشی پویافکر
یحیی صباغچی / استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه صنعتی شریف و پژوهشگر ارشد گروه پژوهشی پویافکر

دو فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ اسلام در آینه پژوهش

سال سیزدهم، شماره دوم، پیاپی ۴۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۵، ص ۲۳۵

جامعه عرب متشکل از تعداد زیادی گروه‌های مستقل سیاسی و اجتماعی بود که بر پایه نظام قبیله‌ای زندگی می کردند. به مقتضای زندگی قبیله‌ای، نظام هم‌پیمانی در میان آنان رواج فراوان داشت و از عوامل قوت قبایل به شمار می آمد. پیامبر در دعوت فراگیر خود، از ظرفیت های مطلوب و مؤثر جامعه استفاده می کردند. مکتوبات برجای مانده درباره عهد نبوی بیانگر حسن تعاملات ایشان با قبایل گوناگون است. با بررسی این قراردادها و شرایط تحقق آنها، می توان شاخص های متعددی را به دست آورد. در این نوشتار، دو اصل محوری موضوع تحقیق قرار گرفته است: این قراردادها بر اساس تعاملی متقابل منعقد شده اند؛ و طرف مقابل آنها نیز فقط مسلمانان نبوده اند. با محور قرار دادن این دو ویژگی، برخی معاهداتی بررسی می شوند که کمتر بدان ها توجه شده است. حاصل این بررسی نشان میدهد که اصولی عدالت بنیان و منشی مبتنی بر عدم تحمیل دین در روابط پیامبر با دیگران حاکم بوده است. گفتنی است که در دراز مدت جامعه مبتنی بر اخوت دینی، جایگزین نظامی قبیلگی شد و امت اسلامی به وجود آمد.

جهت دانلود مقاله کلیک کنید